Potrzeba zawieszenia, podczepienia, połączenia bądź zamocowania czegoś najprawdopodobniej nie zna ram czasowych ani gatunkowych. Ciężko stwierdzić też od kiedy rodzaj ludzki, w sposób bardziej skomplikowany, tworzył i wykorzystywał przedmioty przypominające pętle do tego typu czynności. Zdecydowanie łatwiej opisać świat pętli, w kontekście rzeczywistości wspinaczkowej. Aby pętle wspinaczkowe stały się tematem niemal bez tajemnic, nie będzie potrzebna nam pomoc naukowca. Faktem jednak jest, iż materiały używane do produkcji pętli są “dziełem”, powstałym na bazie badań o charakterze naukowym. Uprośćmy jednak to, jakże kluczowe dla wspinaczki zagadnienie.
Z jakich materiałów produkuje się pętle wspinaczkowe ? Jakie są najbardziej standardowe długości i szerokości pętli ? Jakie jest ich zastosowanie i jakie są ich charakterystyki ? Co zachowuje, co zwiększa i co zmniejsza ich wytrzymałość ? To najważniejsze pytania, na które odpowiemy w poniższym (oraz kolejnym artykule). Większość charakterystyk oraz opisów sformułuję na zasadzie porównania pomiędzy dyneemą i poliamidem. Zacznijmy od podziału ze względu na materiał wykorzystywany do produkcji pętli.
1. Poliamidowy wstęp.
Poliamidy są odmianą polimerów. Zawierają w swoich łańcuchach wiązania amidowe. Są wynikiem polikondensacji kwasu adypinowego oraz heksametylodiaminy. Produkowane jako włókna, nazywane są często również nylonami.
Poliamid, czyli popularnie PAD, to prawdopodobnie najbardziej popularne tworzywo z jakiego zbudowane są pętle wspinaczkowe oraz taśmy. Same pętle i taśmy są natomiast najbardziej zasadniczą cześcią układów asekuracyjnych i autoasekuracyjnych. Są niezbędne przy tworzeniu stanowisk, przelotów, punktów kotwiczących. Poliamid jest zatem kluczowym materiałem, decydującym o wyekwipowaniu współczesnego wspinacza, grotołaza, pracownika dostępu linowego itd.
2. Pętle wspinaczkowe i taśmy z poliamidu. Jakie posiadają walory ?
Zalety pętli poliamidowych:
- wysoka temperatura topnienia, jest równoznaczna z bardzo dobrą wytrzymałością termiczną
- posiadanie bardzo skromnych, ale realnych możliwości pochłania energii udaru (co w przypadku pętli wspinaczkowych wcale nie musi być normą – dyneema)
- przyzwoity stosunek wagi do wytrzymałości
- niska podatność na odkształcania
- niska cena
- dublowanie zwojów daje możliwość nawet wielokrotnego zwiększania wytrzymałości pętli oraz skracania jej w ten sposób
- można na nich wiązać węzły (w przypadku taśm wspinaczkowych nie zawsze jest to bezdyskusyjne – dyneema), zwiększa to zakres operacji sprzętowych, jakie możemy zastosować
- możliwość skracania pętli za pomocą węzłów
- względnie łatwo rozwiązać na nich węzeł
- pętle wspinaczkowe z poliamidu posiadają lepsze parametry pochłaniania udarów, niż w przypadku tych z dyneemy
3. Poliamid i jego wady.
Pętle wspinaczkowe z poliamidu posiadają małe mankamenty. Oto kilka z nich:
- nie najlepsza wodoodporność (w stosunku do dyneemy)
- spora waga (w stosunku do dyneemy)
- nie najmniejsza objętość (w stosunku do dyneemy)
- ich szerokość nie zawsze pozwoli przewlec je przez węższe oczka skalne
- nie najwyższa odporność na działanie promieni UV
4. Pętle wspinaczkowe i taśmy z dyneemy.
Dyneema to polietylen o bardzo dużej masie cząsteczkowej (UHMWPE z ang. Ultra high molecular weight polyethylene). Obok poliamidu, dyneema jest to najbardziej popularny materiał, z którego zbudowane są standardowe pętle wspinaczkowe i taśmy do ekspresów, a także pętle typu daisy chain.
Co ciekawe, dyneema jest zawsze biała. Kolorowe przeploty jakie możemy znaleźć na pętlach z dyneemy są z barwionego poliamidu.
Zalety:
- bardzo duża odporność na tarcie (np. o krawędzie skale)
- znaczące właściwości hydrofobowe (nie nasiąka wodą)
- niezwykle korzystny stosunek wytrzymałości do masy
- wysoka odporność na działanie promieni UV
- mała objętość
- dublowanie zwojów daje możliwość nawet wielokrotnego zwiększania wytrzymałości pętli oraz skracania jej w ten sposób
- są wąskie, łatwo je przewlec nawet przez ciasne oczka skalne
Wady:
- niska temperatura topnienia owocuje ich nie najlepszą wytrzymałością termiczną
- stosunkowo wysoka cena
- brak pełnej rekomendacji (czasami wręcz odradzanie) do stosowania na nich węzłów
- trudno rozwiązać na nich węzeł (zakładając, że jednak musieliśmy go zawiazać)
- skrajnie słabe możliwości pochłaniania udarów (słabe w stosunku do poliamidu)
5. Pętle wspinaczkowe a normy i certyfikacje.
Jak niemal wszystko co należy do sportowego i przemysłowego świata wertykalnego, również pętle wspinaczkowe podlegają pewnym normom. Na każdej metce, wszytej do pętli, powinny znajdować się takie informacje jak: certyfikacja CE, nr certyfikatu/normy, instytut który certyfikuje, producent, wytrzymałość, data produkcji. Standardową normą dla pętli przeznaczenia sportowego jest EN 566, CE.
Zdecydowana większość pętli, niezależnie od ich długości czy szerokości, posiada wytrzymałość 22 kN, co odpowiada 2 200 kilogramom obciążenia statycznego (2,2 tony).
Osobną grupę stanowią w tym przypadku pętle przemysłowe. Zgodnie z literą prawa, używanie pętli sportowych w środowisku przemysłowym (prace na wysokości, dostęp linowy) nie jest dozwolone. O takim przeznaczeniu informuje certyfikacja. Normy CE 1019, EN 354 oraz EN 795.B wszyte na metce przy pętli są potwierdzeniem, iż alpiniści przemysłowi są najważniejszą grupą użytkowników tego typu sprzętu.
Wytrzymałość standardowych pętli przemysłowych jest większa niż tych sportowych i zaczyna się w okolicach 25 kN (2,5 tony). Następnie pętle o wytrzymałości 30kN. Pętle o wytrzymałości 35 kN i mocniejsze to nierzadkość. Producenci zadbali o znakomite parametry takich zabezpieczeń.
6. Pętle wspinaczkowe z liny dynamicznej.
Mniej popularną, lecz znakomitą alternatywą dla pętli z taśmy jest pętla zszywana z liny dynamicznej. Świetnymi przykładami są tutaj pętle stanowiskowe Dynaloop marki Beal. Posiadają one kilka wyraźnych walorów i przewag nad bardziej popularnymi pętlami z taśmy:
- oplot bierze na siebie degradujące działanie promieni UV, przez to rdzeń pętli nie jest nadmiernie narażony na operowanie promieni słonecznych
- oplot (koszulka) stanowi również osłonę przeciw przetarciom i innym uszkodzeniom mechanicznym
- najważniejszą zaletą jest możliwość absorbowania (umiarkowanego) energii udarów i obciążeń dynamicznych
7. Długości i szerokości pętli.
Zarówno pętle z dyneemy jak i poliamidu, niezależnie od ich certyfikacji oraz szerokości, produkowane są w różnych długościach. Wybór jest całkiem spory. Podstawowe długości to 30cm, 60 cm, 80cm, 100cm, 120cm, 150 cm, 180cm, 240 cm. Bardzo popularne szerokości pętli poliamidowych: 16 mm, 18 mm, 20 mm i 25 mm, a w przypadku pętli przemysłowych też 25 mm. Pętle wspinaczkowe z dyneemy są węższe, przykładowe szerokości to 8 mm i 11mm.
8. Pętle wspinaczkowe słowem podsumowania.
Powyższy artykuł jest pewnym akapitem wstępu do szeroko zapętlonego świata tekstyliów wspinaczkowych. Wydaje się, że stanowi zasadniczą bazę wiedzy, którą posiadają niemal wszyscy wspinacze. Z moich skalnych doświadczeń wynika jednak, że świadomość różnych cech materiałowych dyneemy i poliamidu nie jest aż tak bardzo powszechna. Pewną i nieuniknioną kontynuacją powyższego opisu tych właśnie cech, jest bardziej praktyczny artykuł opisujący ich praktyczne zastosowanie. Które pętle wspinaczkowe do czego nadają się najlepiej ? Jak ich używać ? Jak zmieniać ich parametry ? Na co uważać podczas użytkowania ich ? W czym najlepiej sprawdzi się pętla z poliamidu ? W jakich warunkach pętla z dyneemy będzie miała przewagę nad tą z poliamidu ? Na te i wiele innych pytań, odpowiedzi znaleźć możecie w kolejnym artykule pod tytułem “Pętle wspinaczkowe. Wstęp do praktyki”.
